I była w tym Polska, od zenitu
Wszechdoskonałości dziejów
Wzięta, tęczą zachwytu -- --
Polska -- przemienionych kołodziejów!
Taż sama, zgoła,
Złoto-pszczoła!...
(Poznał-ci-że bym ją -- na krańcach bytu!...) Cyprian Kamil Norwid -Fortepian Szopena
Kiedy żyje się pośród jakiejś społeczności przez dłuższy okres czasu dość szybko traci się zdolność do w miarę obiektywnej oceny obrazu społeczności. Bo kiedy wnikamy w lokalną społeczność zaczynamy oglądać rzeczywistość z innego punktu widzenia. Z drugiej strony ,spoglądnie od wewnątrz daje nam możliwość zebrania daleko więcej informacji o przyczynach i skutkach obrazu , który zauważmy jako zewnętrzni ( a więc przypadkowi) obserwatorzy.
Przed wyjazdem do USA otrzymałam w prezencie jako lekturę obowiązkową od przyjaciela książkę Marka Wałkuskiego „Wałkowanie Ameryki. Postanowiłam jednak nie infekować mojego własnego oglądu Ameryki przed wyjazdem. Lekturę przeczytałam po powrocie. Dzięki temu będę mogła uzupełnić odebrany obraz o szczegóły dotyczące przyczyn takiego a nie innego obrazu Ameryki. BO książka Wałkuskiego roi się od statystycznej wiedzy na temat pochodzenia, zwyczajów i historii grup etnicznych które tworzą społeczność mieszkańców USA.* Polecam gorąco tę książkę każdemu kto decyduje się na peregrynację USA.
W odróżnieniu od moich wcześniejszych podróży do USA podczas których ( za wyjątkiem przejazdu samochodem z Dallas via Huston do Galveston nad Zatoką Meksykańską oraz objazdu O’ahu i Maui na Hawajach) miałam okazję odwiedzić miasta takie jak Nowy York, Chicago czy Dallas- naszą podróż samochodem z Los Angeles do Chicago postanowiliśmy odbyć skrupulatnie omijając międzystanowe autostrady.
Przejechaliśmy z Lesiem ponad 11 tys. km drogami lokalnymi USA. Wystartowaliśmy w Los Angeles aby po peregrynacji terenów rdzennych mieszkańców ziemi iw poszukiwaniu ich śladów jak i woli zobaczenia niepowtarzalnych krajobrazów dotrzeć do Chicago. Nocowaliśmy w przydrożnych motelach razem z pracownikami wykonującymi swoje prace poza miejscem stałego mieszkania oraz mieszkańcami, którzy podobnie jak my realizowali cele turystyczne. Byliśmy w cudownych parkach krajobrazowych ( w tym Yosemite, Yellowstone i wielu mniej znanych) dwa dni jechaliśmy przez pustynię. Ostatnim miejscem wpisującymi się w cuda przyrody przed jazdą przez rolnicze tereny położone na płaskich terenach był rejon Black Hills.
Główną atrakcją turystyczną regionu jest Mount Rushmore z rzeźbami głów czterech prezydentów USA, Do miejsca widokowego wiedzie aleja z flagami wszystkich stanów USA. (oraz Puerto Rico!). Monumentalne rzeźby mają wysokość 18 m.
Zaledwie 15 km od tego miejsca kultu Amerykanów od lat powstaje w skale góry Thunderhead pomnik Szalonego Konia. Głowa wodza Lakotów ma 25 m wysokości. Całość ma stanowić postać wodza na koniu. W rejonie budowy pomnika powstało Centrum kultury Indian Dakota pod nazwą „ Crazy Horse Memorial Center”.
Budowa pomnika została zainicjowana przez krewnego Tashunka Witko (Szalonego Konia) Henry'ego Standing Beara, który zlecił jego projekt i wykonanie rzeźbiarzowi polskiego pochodzenia, Korczakowi-Ziółkowskiemu. Szalony Koń był jednym zwycięskim wodzem w bitwach z amerykańską armią. Do historii przeszło jego zwycięstwo nad regimentem Kawalerii dowodzonym przez generała Custera nad Little Big Horn. Odwiedziliśmy miejsce bitwy. W punkcie informacyjnym w pobliżu cmentarza obejrzeliśmy film odtwarzający wydarzenia z końca XIX w. Bohaterstwo Indian nie powstrzymało jednak amerykańskiej armii przed zawładnięciem zarówno Wielkimi Równinami jak i świętymi dla Indian górami Czarnymi. Tashunka Witko niedługo po swoim zwycięstwie został podstępnie zwabiony na rozmowy z władzami i zabity.
Zwycięstwo Lakotów pod wodzą Szalonego Konia przyczyniło się w dużej mierze do masakry Indian pod Wounded Knee. Tak o niej opowiadał lakocki szaman, który przeżył masakrę( Black Elk -wówczas młody wojownik) "Nie wiedziałem jeszcze wtedy, jak wiele się skończyło. Kiedy spoglądam wstecz z tego wysokiego wzgórza mej starości, wciąż widzę zmasakrowane ciała kobiet i dzieci, tworzące stosy lub porozrzucane wzdłuż krętego wąwozu; równie wyraźnie jak wtedy, gdy patrzyłem na to młodymi jeszcze oczyma. I widzę, że coś jeszcze zginęło tam, w tym krwawym błocie i zostało pogrzebane w zamieci. Marzenie ludzi tam umarło. Było to piękne marzenie."*
(Tu maleńka dygresja: kiedy w rejonie cmentarza Little Big Horn wkupiłam w sklepiku przy indiańskiej stacji benzynowej zdjęcia upamiętniające wodzów Lakota i pocztówkę z Wounded Knee – Indianka podziękowała mi i ofiarowała … swój długopis…) · Oprócz pomnika w tym miejscu jest znakomite muzeum zawierające wiele rękodzieł i przedmiotów użytku codziennego Indian Lakota i wielu innych plemion indiańskich. Byłam niezwykle zaskoczona znakomitą, jakością i pięknem ich rękodzieł- od strojów, naczyń do przepięknych zabawek dla dzieci. Z pieniędzy za bilety fundowane są stypendia dla zdolnych Indian.
Jaki wpływ na to, czym jest dzisiaj Crazy Horse Memorial Center miała biografia twórcy tego miejsca i jaki wpływ los Indian, których pamięci jest poświęcony? Korczak Ziółkowski urodził się w USA. Jego rodzice byli Polakami. Osierocony w drugim roku życia był wychowankiem domów dziecka. Podobnie jak Indianie którym poświęcił ogromną część swojego życia przywiązywał wagę do znaczenia własnych korzeni…..
Do końca życia pracował nad pomnikiem i realizował zadania Crazy Horse Memorial Center. Ożeniony z Amerykanką (miał 10 dzieci) nigdy nie zapomniał o pochodzeniu swoich rodziców, a wiec o własnych korzeniach.
Tego możemy dowiedzieć się z marginalnych informacji z filmu o historii budowy pomnika wyświetlanego w Centrum. Jest jednak miejsce w którym przybyszy uderzy jak obuchem dźwięk, którego w sercu indiańskiej kultury nie ma się prawa spodziewać. Słyszalny w części muzeum poświeconego Korczakowi. W pokoju z pamiątkami po rzeźbiarzu stoi fortepian. A z głośników płynie do zwiedzających muzyka Chopina.
P.S. Na próżno szukać w polskich bedekerach po USA informacji o rzeźbiarzu, który ze sowich polskich korzeni był dumny. Tak marnujemy własny potencjał promocji Polski i Polaków.
Ten!... co Polskę głosił, od zenitu
Wszechdoskonałości Dziejów
Wziętą, hymnem zachwytu -- --
Polskę -- przemienionych kołodziejów;
Ten sam -- runął -- na bruki z granitu!
-- I oto: jak zacna myśl człowieka,
Poterany jest gniewami ludzi,
Lub jak -- od wieka
Wieków -- wszystko, co zbudzi!
I -- oto -- jak ciało Orfeja,
Tysiąc Pasyj rozdziera go w części;
A każda wyje: "Nie ja!...
Nie ja" -- zębami chrzęści -- --
Lecz Ty? -- lecz ja? -- uderzmy w sądne pienie,
Nawołując: "Ciesz się, późny wnuku!...
Jękły-- głuche kamienie:
Ideał -- sięgnął bruku" -- --
(Gdy w akcie zemsty carscy żołdacy wyrzucili z okna pałacu Zamoyskich na bruk fortepian Szopena, kompozytor już wtedy nie żył - zmarł w 1849 roku w Paryżu. W tymże właśnie roku Norwid poznał Szopena i tuż przed śmiercią artysty odwiedził go w jego paryskim mieszkaniu. Napływające później do poety doniesienia z kraju o zniszczeniu instrumentu obudziły w nim wspomnienie owego spotkania z Szopenem i były dla niego inspiracją do napisania utworu „Fortepian Szopena”)
*Za tę masakrę rząd USA przeprosił Indian dopiero w 2000 roku.
** Korczak Ziółkowski został pochowany pod skałą- pomnikiem. Tam spoczęła też jego żona.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Szalonego_Konia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_nad_Little_Bighorn
http://pl.wikipedia.org/wiki/Masakra_nad_Wounded_Knee
http://pl.wikipedia.org/wiki/Korczak_Ziółkowski
http://norwid.klp.pl/a-5838.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Black_Hills
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielkie_Równiny
